วิทยา - วินัยมุข
วิทยา ความรู้
วิทยาธร ผู้ทรงวิทยา,
ผู้มีวิชากายสิทธิ์, ผู้มีฤทธิ์ที่สำเร็จด้วยวิทยาอาคมหรือของวิเศษ, พ่อมด
วิเทหะ ชื่อแคว้นหนึ่งในชมพูทวีป
นครหลวงชื่อมิถิลา เป็นดินแดนพวกวัชชีอีกถิ่นหนึ่ง ตั้งอยู่บนฝั่งแม่น้ำคงคา
ตรง
ข้ามกับแคว้นมคธ
วิธัญญา ชื่อนครหรือถิ่นหนึ่งในสักกชนบท
ปกครองโดยกษัตริย์วงศ์ศากยะ; เวธัญญะ ก็เรียก
วินยวาที ผู้มีปรกติกล่าวพระวินัย
วินยสมฺมุขตา ความเป็นต่อหน้าวินัยในวิวาทาธิกรณ์
หมายความว่าปฏิบัติตามธรรมวินัยและสัตถุศาสน์อันเป็นเครื่อง
ระงับอธิกรณ์นั้น
วินัย ระเบียบสำหรับกำกับความประพฤติให้เป็นแบบแผนอันหนึ่งอันเดียวกัน,
ประมวลสิกขาบทของพระสงฆ์ทั้ง
ส่วนอาทิพรหมจรรย์และอภิสมาจาร; ถ้าพูดว่าพระวินัย หมายถึงพระวินัยปิฎก
วินัย ระเบียบแบบแผนสำหรับฝึกฝนควบคุมความประพฤติของบุคคลให้มีชีวิตที่ดีงามเจริญก้าวหน้าและควบคุมหมู่
ชนให้อยู่ร่วมกันด้วยความสงบเรียบร้อยดีงาม, ประมวลบทบัญญัติข้อบังคับสำหรับฝึกฝนควบคุมความประพฤติ;
วินัย มี ๒ อย่างคือ ๑. อนาคาริยวินัย วินัยของผู้ไม่ครองเรือน คือ
วินัยของบรรพชิต หรือ วินัยของพระสงฆ์ ได้แก่
การไม่ต้องการอาบัติทั้ง ๗ หรือ ปาริสุทธิศีล ๔ ๒. อาคาริยวินัย วินัยของผู้ครองเรือน
คือวินัยของชาวบ้าน ได้แก่
การงดเว้นจาก อกุศลกรรมบถ ๑๐ หรือ กุศลกรรมบถ ๑๐
วินัยกถา คำพูดเกี่ยวกับพระวินัย,
คำบรรยาย คำอธิบาย หรือเรื่องสนทนาเกี่ยวกับพระวินัย
วินัยกรรม การกระทำเกี่ยวกับพระวินัยหรือการปฏิบัติตามวินัย
เช่นการปลงอาบัติ การอธิษฐานบริขาร การวิกัป
บาตรและจีวร เป็นต้น
วินัยธร ผู้ทรงวินัย,
ภิกษุผู้ชำนาญวินัย; พระอุบาลีเถระ ได้รับยกย่องจากพระพุทธเจ้าว่าเป็นเอตทัคคะ
ในบรรดา
พระวินัยธร
วินัยปิฎก ดู ไตรปิฎก
วินัยมุข มุขแห่งวินัย,
หลักใหญ่ๆ หรือหัวข้อสำคัญๆ ที่เป็นเบื้องต้นแห่งพระวินัย หรือเป็นปากทางนำเข้าสู่วินัยเป็น
ชื่อหนังสือที่สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรสทรงรจนาขึ้น เพื่อชี้ประโยชน์แห่งพระวินัยมุ่งช่วย
ให้พระภิกษุสามเณรตั้งอยู่ในปฏิบัติพอดีพองาม ผู้ไม่เคร่งจะได้รู้จักสำรวมรักษามรรยาทสมเป็นสมณะ
ฝ่ายผู้เคร่ง
ครัดเกินไปจะได้หายงมงายไม่สำคัญตนว่าดีกว่าผู้อื่น ตั้งรังเกียจผู้อื่นเพราะเหตุเล็กน้อย
เพียงสักว่าธรรมเนียมหรือแม้
ชักนำผู้อื่นในปฏิบัติอันดี ต่างจะได้อานิสงส์คือไม่มีวิปฏิสารทรงมุ่งหมายเพื่อจะแต่งแก้หนังสือบุพพสิกขาวัณณนา
ของพระอมราภิรักขิต (อมร เกิด) เจ้าอาวาสวัดบรมนิวาส; จัดพิมพ์เป็น ๓ เล่ม
ใช้เป็นแบบเรียนนักธรรมชั้นตรี ชั้น
โท และชั้นเอก ตามลำดับ